Mədəaltı vəzi hüceyrələrində sintez edilən enzimlər kiçik axarlara toplanaraq Virsunq adlanan ümumi mədəaltı vəzi axarına açılır. Virsunq axarı öz növbəsində pankreas şirəsini on iki barmaq bağırsağa daşıyır. Enzimlərin sintezi mədəaltı vəzinin ekzokrin funksiyası hesab edilir. Mədəaltı vəzidə sintez olunan hormonlar isə bir başa qan damarlarına keçirərək öz funksiyasını həyata keçirir. Hormonların sintezi mədəaltı vəzinin endokrin funksiyası adlanır.
Mədəaltı vəzi xərçəngi 95%% hallarda ekzokrin hüceyrələrdən qaynaqlanır. Pankreas şişlərinin 75%%-i mədəaltı vəzinin başında və boynunda, 15-20%% hallarda cismində, 5-10%% hallarda isə quyruğunda rast gəlinir.
Mədəaltı vəzinin xərçəngi elə də xoş olmayan proqnoza malikdir. Hətta xərçəng daha ilkin mərələlərində təyin edilsə belə tez bir zamanda yayıla və xəstənin ölümünə səbəb ola bilir. Odur ki, pankreas xərçəngi şişə görə ölüm halları arasında əsas səbəblərdən biri hesab edilir.
Statistik məlumatlara görə mədəaltı vəzinin şişi diaqnozu qoyulan zaman xəstələrin 52%%-ində uzaq, 26%%-ində isə regional metastazlar qeyd edilir. Bu patologiya zamanı 1 illik yaşam 24%%, 5 illik yaşam isə 5%%-dir.
Beynəlxalq statistik nəticələrə görə pankreas xərçəngi hər 100.000 insandan 8-12-sində rast gəlinir. Pankreas xərçəngi səbəbindən ölüm hər 100.000 əhaliyə orta hesabla 10 nəfər düşür və xərçəng səbəbindən ölüm hallarının 6%%-ni təşkil edir.
Əlamətlər
Mədəaltı vəzinin xərçəngi özünün ilkin mərhələlərində heç bir şikayət törətmir. Əlamətlər mədəaltı vəzi xərçənginin daha inkişaf etmiş mərhələlərində meydana çıxır. Bu zaman aşağıdakı əlamətlər qeyd olunur:
- Qarınüstü nayihədə belə irradiasiya edən ağrılar
- Dəri və göz ağının saralması
- İştahanın itməsi
- Arıqlama
- Depressiya
Səbəbləri
Mədəaltı vəzinin hüceyrələrində baş verən mutasiyalar xərçəngin inkişafına təkan verən faktor hesab edilir. Mutasiya baş vermiş hüceyrələr nəzarətsiz olaraq bölnür və siş formalaşdırır. Normal hüceyrələr elə bölünürlər ki, toxuma daxilində disbalans baş vermir və hüceyrələr öz funksiyalarını yerinə yetirdikdən sonra "proqramlaşdırılmış hüceyrə ölümü" mexanizmi vasitəsilə yerlərini yenilərinə verirlər. Amma xərçəng hüceyrələrində bu mexanizm pozulur və onlar toxuma daxilində balansı pozaraq fasiləsiz bölünürlər.
Pankreas adenokarsinomalarında 80-95%% hallarda KRAS2, 85-98%% hallarda isə CDKN2 genində mutasiyalar qeyd olunur.
Pankreas xərçənginin tipləri
Pankreas xərçənginin tipi onun müalicəsi nöqteyi-nəzərdən əhəmiyyət daşıyır. Pankreas xərçənginin əsas iki növü müəyyən edilir:
- Ekzokrin pankreas şişləri - pankreas şişlərinin 95%%-ni təşkil edir və mədəaltı vəzinin axarlarının epitelindən, asinar hüceyrələrindən, birləşdirici və limfatik toxumasından inkişaf edə bilir. Pankreas şişlərinin 75%% mədəaltı vəzinin başı və boynunda, 15-20%%-i cismində və 5-10%%-i quyruğunda rast gəlinir.
- Endokrin pankreas şişləri - mədəaltı vəzinin hormon sintez edən hüceyrələrindən inkişaf edir və çox az-az rast gılinir.
Risk faktorları
- Siqaret çəkmə
- Köklük
- Ailədə xroniki pankreatit tarixçəsinin olması
- Ailədə pankreas xərçəngi tarixçəsinin olması
- Ailədə xərçəng riskini artıra biləcək genetik sindromların olması. Məsələn, BRCA2 genin mutasiyası, Peutz-Jegher sindromu, Lynch sindromu, ailəvi atipik xal maliqnant melanoması (FAMMM)
- Yaşın artması. Mədəaltı vəzinin xərçəngi yaşlı insanlarda (70-80 yaş) daha çox qeyd edilir.
- Qaradərili insanlar. Mədəaltı vəzinin xərçəngi qaradərli insanlarda ağ dərililərə nisbətən daha çox rast gəlinir.
Müayinələr
Həkiminiz sizə aşağıdakı müayinələri təklif edə bilər:
- Qanın ümumi analizi
- Qanın Biokimyəvi analizı
- Qanda onkomarkerlərin təyini (CA 19-9)
- Ultrasəs müayinəsi
- Kompüter Tomoqrafiyası
- Maqnir Rezonans Tomoqrafiya
- Endoskopik Retroqrad Xolangioqrafiya
- Endoskopik Ultrasonoqrafiya - Bakıda edilmir
- Pankreas Biopsiyası - Bakida edilmir
Pankreas xərçənginin mərhələləri
I Mərhələ. Xərçəng şişi mədəaltı vəzi daxilindədir
II Mərhələ. Xərçəng mədəaltı vəzindən kənara çıxaraq qonşu orqanlara və limfa düyünlərinə sirayət edir
III Mərhələ. Xərçəng mədəaltı vəzindən kənara çıxaraq qonşu magistral qan damarlarına və limfa düyünlərinə sirayət edir
IV Mərhələ. Xərçəng qaraciyər, ağciyər, periton qişası kimi uzaq yerlərə yayılmış olur
Ağırlaşmaları
- Sarılıq. Mədəaltı vəzinin şişi qaraciyərdən xaric olan öd yollarını sıxır və ödün bağırsaqlara axının qarşısını alır. Öd axınının pozulması isə öz növbəsində sarılığın inkişafına səbəb olur.
- Ağrı. Böyüyən mədəaltı vəzi xərçəngi ətrafda olan sinir liflərini sıxaraq ağrı törədə bilir.
- Bağırsaq keçməzliyi. Böyüyən mədəaltı vəzi xərçəngi 12 barmaq bağırsağı sıxaraq onun keçiriciliyini pozur və qidanın nazik bağırsaqlara keçməsinə mane olur.
- Arıqlama. Mədəaltı vəzi xərçəngi fərqli mexanizmlərlə bədən çəkisinin azalmasına səbəb olur. Qusma, ürəkbulanma, mədə və ya 12 barmaq bağırsağın şiş vasitəsilə sixılması ilə qidalanmanın azalması, mədəaltı vəzi funksiyasının çatışmazlığı belə səbəblərə nümunə ola bilər.
Müalicəsi
Mədəaltı vəzi xərçənginin müalicə taktikası onun mərhələsindən və yerləşməsindən aslı olaraq müəyyən edilir. Müalicə taktikasının müəyyən edilməsində xəstənin yaşı, yanaşı gedən xəstəliklər kimi faktorlar da nəzərə alınır.
Müalicənin əsas məqsədi xərçəng şişinin aradan qaldırılmasıdır. Bunun üçün cərrahi əməliyyat keçirilir. Mədəaltı vəzi xərçənginin cərrahi əməliyyatları cərrahiyyədə ən ağır əməliyyatlardan biri hesab edilir. Əgər xərçəng mədəaltı vəzin quyruğunda və ya cismində olarsa distal pankreatoektomiya deyilən əməliyyat həyata keçirilir. Bəzən dalaqda xaric edilə bilər.
Mədəaltı vəzinin başında olan xərçəng zamanı mədəaltı vəzinin başı, ümümi öd axarının bir hissəsi və 12 barmaq bağırsaq birlikdə xaric edilir (başqa sözlərlə, Wipple və Traverzo əməliyyatları). Bundan sonra mədəaltı vəzi, mədə və ümumi öd axarı ilə nazik bağırsaq arasında ayrılıqda anastomoz qoyulur.
Bu əməliyyatlar ağırlıq dərəcəsinə görə ölkəmizdə az-az həyata keçirilir. Son zamanlar xaricdə ixtisaslaşmanın mümkünlüyü və təchizatın yaxşılaşması üzündən bu əməliyyatların ölkəmizdə də uğurla keçirilməsinə imkan verir.
Mədəaltı vəzinin heç də bütün şişləri cərrahi əməliyyat aparılması üçün uyğun olmur. Bir çox hallarda şişin böyüklüyü və qonşu orqanlara sirayət etməsi radikal əməliyyatı mümkünsüz edir. Bu zaman radiasiya və ya kimya terapiyası həyata keçirilir. Bəzən hər iki növ terapiya müştərək tətbiq edilir. Kimya terapiya cərrahi əməliyyatlardan sonra da həyata keçirilə bilir. Burada məqsəd mədəaltı vəzi xərçənginin təkrar əmələ gəlməsinin qarşısının alınmasıdır.
Son zamanlar daha effektiv yeni dərman maddələri tətbiq edilməyə başlamışdır. Belə dərmanlara erlotinib, cetuximab, gemcitabin aid edilə bilər.
Kateqoriya: Sağlamlıq | Baxışlar: 1916
Mar 21, 2020 5:41 AM | Müəllif: NiNa.Az
, azerbaycan xeberleri, olkede ve dunyada bas veren en son xeberleri size catdirirq. Ana Xeber, Ana Xəbər, Aztv, Az Tv, Atv, A tv, Xezer Tv, Xezertv, Xezer Xeber, Xezer, ARB Tv, Arbtv, Lider, Lidertv, Lider tv, Spaces tv, Spacestv, Speyis tv, Speyistv, İdman Kanali, Kanal, Kanali, Kanalı, Idman Tv, Medeniyyet Tv, Medeniyyet, Mədəniyyət, Medeniyyettv . Pankreas medealti vezi xercengi Medealti vezi huceyrelerinde sintez edilen enzimler kicik axarlara toplanaraq Virsunq adlanan umumi medealti vezi axarina acilir Virsunq axari oz novbesinde pankreas siresini on iki barmaq bagirsaga dasiyir Enzimlerin sintezi medealti vezinin ekzokrin funksiyasi hesab edilir Medealti vezide sintez olunan hormonlar ise bir basa qan damarlarina kecirerek oz funksiyasini heyata kecirir Hormonlarin sintezi medealti vezinin endokrin funksiyasi adlanir Medealti vezi xercengi 95 hallarda ekzokrin huceyrelerden qaynaqlanir Pankreas sislerinin 75 i medealti vezinin basinda ve boynunda 15 20 hallarda cisminde 5 10 hallarda ise quyrugunda rast gelinir Medealti vezinin xercengi ele de xos olmayan proqnoza malikdir Hetta xerceng daha ilkin merelelerinde teyin edilse bele tez bir zamanda yayila ve xestenin olumune sebeb ola bilir Odur ki pankreas xercengi sise gore olum hallari arasinda esas sebeblerden biri hesab edilir Statistik melumatlara gore medealti vezinin sisi diaqnozu qoyulan zaman xestelerin 52 inde uzaq 26 inde ise regional metastazlar qeyd edilir Bu patologiya zamani 1 illik yasam 24 5 illik yasam ise 5 dir Beynelxalq statistik neticelere gore pankreas xercengi her 100 000 insandan 8 12 sinde rast gelinir Pankreas xercengi sebebinden olum her 100 000 ehaliye orta hesabla 10 nefer dusur ve xerceng sebebinden olum hallarinin 6 ni teskil edir Elametler Medealti vezinin xercengi ozunun ilkin merhelelerinde hec bir sikayet toretmir Elametler medealti vezi xercenginin daha inkisaf etmis merhelelerinde meydana cixir Bu zaman asagidaki elametler qeyd olunur Qarinustu nayihede bele irradiasiya eden agrilar Deri ve goz aginin saralmasi Istahanin itmesi Ariqlama Depressiya Sebebleri Medealti vezinin huceyrelerinde bas veren mutasiyalar xercengin inkisafina tekan veren faktor hesab edilir Mutasiya bas vermis huceyreler nezaretsiz olaraq bolnur ve sis formalasdirir Normal huceyreler ele bolunurler ki toxuma daxilinde disbalans bas vermir ve huceyreler oz funksiyalarini yerine yetirdikden sonra proqramlasdirilmis huceyre olumu mexanizmi vasitesile yerlerini yenilerine verirler Amma xerceng huceyrelerinde bu mexanizm pozulur ve onlar toxuma daxilinde balansi pozaraq fasilesiz bolunurler Pankreas adenokarsinomalarinda 80 95 hallarda KRAS2 85 98 hallarda ise CDKN2 geninde mutasiyalar qeyd olunur Pankreas xercenginin tipleri Pankreas xercenginin tipi onun mualicesi noqteyi nezerden ehemiyyet dasiyir Pankreas xercenginin esas iki novu mueyyen edilir Ekzokrin pankreas sisleri pankreas sislerinin 95 ni teskil edir ve medealti vezinin axarlarinin epitelinden asinar huceyrelerinden birlesdirici ve limfatik toxumasindan inkisaf ede bilir Pankreas sislerinin 75 medealti vezinin basi ve boynunda 15 20 i cisminde ve 5 10 i quyrugunda rast gelinir Endokrin pankreas sisleri medealti vezinin hormon sintez eden huceyrelerinden inkisaf edir ve cox az az rast gilinir Risk faktorlari Siqaret cekme Kokluk Ailede xroniki pankreatit tarixcesinin olmasi Ailede pankreas xercengi tarixcesinin olmasi Ailede xerceng riskini artira bilecek genetik sindromlarin olmasi Meselen BRCA2 genin mutasiyasi Peutz Jegher sindromu Lynch sindromu ailevi atipik xal maliqnant melanomasi FAMMM Yasin artmasi Medealti vezinin xercengi yasli insanlarda 70 80 yas daha cox qeyd edilir Qaraderili insanlar Medealti vezinin xercengi qaraderli insanlarda ag derililere nisbeten daha cox rast gelinir Muayineler Hekiminiz size asagidaki muayineleri teklif ede biler Qanin umumi analizi Qanin Biokimyevi analizi Qanda onkomarkerlerin teyini CA 19 9 Ultrases muayinesi Komputer Tomoqrafiyasi Maqnir Rezonans Tomoqrafiya Endoskopik Retroqrad Xolangioqrafiya Endoskopik Ultrasonoqrafiya Bakida edilmir Pankreas Biopsiyasi Bakida edilmir Pankreas xercenginin merheleleri I Merhele Xerceng sisi medealti vezi daxilindedir II Merhele Xerceng medealti vezinden kenara cixaraq qonsu orqanlara ve limfa duyunlerine sirayet edir III Merhele Xerceng medealti vezinden kenara cixaraq qonsu magistral qan damarlarina ve limfa duyunlerine sirayet edir IV Merhele Xerceng qaraciyer agciyer periton qisasi kimi uzaq yerlere yayilmis olur Agirlasmalari Sariliq Medealti vezinin sisi qaraciyerden xaric olan od yollarini sixir ve odun bagirsaqlara axinin qarsisini alir Od axininin pozulmasi ise oz novbesinde sariligin inkisafina sebeb olur Agri Boyuyen medealti vezi xercengi etrafda olan sinir liflerini sixaraq agri torede bilir Bagirsaq kecmezliyi Boyuyen medealti vezi xercengi 12 barmaq bagirsagi sixaraq onun keciriciliyini pozur ve qidanin nazik bagirsaqlara kecmesine mane olur Ariqlama Medealti vezi xercengi ferqli mexanizmlerle beden cekisinin azalmasina sebeb olur Qusma urekbulanma mede ve ya 12 barmaq bagirsagin sis vasitesile sixilmasi ile qidalanmanin azalmasi medealti vezi funksiyasinin catismazligi bele sebeblere numune ola biler Mualicesi Medealti vezi xercenginin mualice taktikasi onun merhelesinden ve yerlesmesinden asli olaraq mueyyen edilir Mualice taktikasinin mueyyen edilmesinde xestenin yasi yanasi geden xestelikler kimi faktorlar da nezere alinir Mualicenin esas meqsedi xerceng sisinin aradan qaldirilmasidir Bunun ucun cerrahi emeliyyat kecirilir Medealti vezi xercenginin cerrahi emeliyyatlari cerrahiyyede en agir emeliyyatlardan biri hesab edilir Eger xerceng medealti vezin quyrugunda ve ya cisminde olarsa distal pankreatoektomiya deyilen emeliyyat heyata kecirilir Bezen dalaqda xaric edile biler Medealti vezinin basinda olan xerceng zamani medealti vezinin basi umumi od axarinin bir hissesi ve 12 barmaq bagirsaq birlikde xaric edilir basqa sozlerle Wipple ve Traverzo emeliyyatlari Bundan sonra medealti vezi mede ve umumi od axari ile nazik bagirsaq arasinda ayriliqda anastomoz qoyulur Bu emeliyyatlar agirliq derecesine gore olkemizde az az heyata kecirilir Son zamanlar xaricde ixtisaslasmanin mumkunluyu ve techizatin yaxsilasmasi uzunden bu emeliyyatlarin olkemizde de ugurla kecirilmesine imkan verir Medealti vezinin hec de butun sisleri cerrahi emeliyyat aparilmasi ucun uygun olmur Bir cox hallarda sisin boyukluyu ve qonsu orqanlara sirayet etmesi radikal emeliyyati mumkunsuz edir Bu zaman radiasiya ve ya kimya terapiyasi heyata kecirilir Bezen her iki nov terapiya musterek tetbiq edilir Kimya terapiya cerrahi emeliyyatlardan sonra da heyata kecirile bilir Burada meqsed medealti vezi xercenginin tekrar emele gelmesinin qarsisinin alinmasidir Son zamanlar daha effektiv yeni derman maddeleri tetbiq edilmeye baslamisdir Bele dermanlara erlotinib cetuximab gemcitabin aid edile biler