Ermənistan törətdiyi təxribatlara görə məsuliyyətə necə cəlb olunacaq? - ŞƏRH
Vətən müharibəsinin gedişində Ermənistan beynəlxalq hüquq normalarını pozaraq Azərbaycan ərazisində, döyüş bölgəsindən uzaqda dinc əhali və mülki infrastruktura ziyan vurub. Buna görə Ermənistan beynəlxalq hüquqi məsuliyyətə cəlb olunacaq.
Bunu, İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin (İİTKM) icraçı direktoru Vüsal Qasımlı deyib.
Onun sözlərinə görə, İİTKM tərəfindən Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü və bu xüsusda onun beynəlxalq hüquqi məsuliyyəti sahəsində sistemli araşdırmalar həyata keçirilir.
Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünü beynəlxalq hüquq prizmasından dəyərləndirən Vüsal Qasımlı bildirib ki, humanitar hüququn əsasını 1949-cu ildə imzalanan Cenevrə Konvensiyalarına dayanan “Cenevrə hüququ”, Haaqa Konvensiyalarına dayanan “Haaqa hüququ” və BMT-nin Baş Assambleyasının bəzi qətnamələri təşkil edir. Cenevrə Konvensiyalarında əməl etməyə nəzarət isə Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi tərəfindən aparılır. Eləcə də, 4-cü Cenevrə Konvensiyasının tənzimlədiyi mülki şəxslərin qorunması “hüquqi adət normaları” hər kəsə aid olan və ya əksər dövlətlər tərəfindən hüquqiləşdirilən adətlər olaraq BMT tərəfindən təsdiqlənib. Həmçinin, hüquqi adət normaları müharibə zamanı mülki şəxslərin qorunması BMT-nin Ədalət Məhkəməsinin Statusunu ratifikasiya etməyən ölkələrə də şamil olunur. Bu baxımdan Ermənistanın Azərbaycana qarşı törətdiyi cinayətlərə görə məsuliyyətə cəlb edilməsi mümkündür.
O əlavə edib ki, bəzi hüquqi adət normaları daha önəmli hesab olunaraq, imperativ hüquqi normalar olaraq qəbul olunur və mütləq şəkildə hər kəsə aid edilir. Bu normalarla beynəlxalq cinayət, insanlığa qarşı cinayət, aqressiv siyasət (işğalçılıq) və aqressiv müharibə, soyqırım, quldarlıq kimi məsələlər tənzimlənir. Azərbaycana qarşı məhz beynəlxalq hüquqda qeyri-şərtsiz keçərli olan imperativ hüquqi normaların pozulması faktları baş verib. Belə ki, ilk başda elə ermənilərin Azərbaycanın 20 faiz torpaqlarını işğal etməsi beynəlxalq hüquqda aqressiv siyasət olaraq qiymətləndirilir və bu prosesdə kütləvi şəkildə insanların ölümünə yol verilməsi aqressiv müharibə və hətta digər imperativ norma ilə tənzimlənən soyqırım faktlarını ortaya qoyur.
Aqressiv müharibə Haaqa Konvensiyalarının pozulması anlamına gəlir. Belə ki, bu Konvensiyalarda boğucu qazlar və zərərli maddələr ifraz edən, eyni zamanda, lazımsız əzablara səbəb olan silah və maddələrin istifadəsinə, əmlakın hərbi ehtiyac olmadan məhv edilməsinə, qarət və müsadirəsinə qadağalar nəzərdə tutulur. Bildiyiniz kimi, bu qadağaların bütün punktları üzrə ermənilər Azərbaycana qarşı ciddi pozuntulara yol veriblər.
Eləcə də, qadağan olunmuş silahların digər nümunəsi olan kasetli silahlardır ki, bu silahların əhalinin sıx yaşadığı ərazilərdə istifadəsi “Beynəlxalq Kasetli silahlar üzrə Konvensiya”da qadağan edilib. Bu silahlar da ermənilər tərəfindən Gəncə, Bərdə və digər yaşayış məntəqələrində mülki əhaliyə qarşı istifadə edilərək kütləvi itkilərə səbəb olub.
Mərkəzin icraçı direktoru Azərbaycanın mədəni, tarixi və dini abidələrinə qarşı Ermənistanın vandal hərəkətlərindan danışarkən deyib ki, Haaqa hüququna əsasən mədəniyyət abidələrini və tibbi müəssisələri qorumaq üçün mümkün olan bütün tədbirlərin görülməsi tələb olunur. Bu tələblər digər beynəlxalq hüquqi sənəd olan “Döyüş əməliyyatları zamanı tarixi və dini abidələrin qorunmasına dair Konvensiya”da da əks olunub. Bu istiqamətdə də ermənilərin ciddi pozuntuları xüsusilə qeyd olunmalıdır.
Vüsal Qasımlı qeyd edib ki, beynəlxalq hüquqi məsuliyyət mütləq məsuliyyət hesab olunmaqla beynəlxalq hüquq subyektinin digər eyni dərəcəli subyektə qarşı beynəlxalq hüquq öhdəliyinin pozulması nəticəsində vurduğu ziyanı aradan qaldırmaq və vurulmuş ziyanı ödəmək öhdəliyidir. Ermənistanın Azərbaycana qarşı törətdiyi cinayətlərə görə reparasiya, restitusiya, təzminat və satisfaksiya məsuliyyəti yaranıb. Bu məsuliyyət həm maddi, həm də qeyri-maddi olmaqla müxtəlif formalara malikdir. Belə ki, Ermənistanın beynəlxalq hüquqi məsuliyyəti qeyd olunan müvafiq formalarda həyata keçirilə bilər.
Ermənistanın Azərbaycana qarşı təzminat ödənişinin tələb edilmə formalarından da danışan Vüsal Qasımlının sözlərinə görə, Beynəlxalq Millətlər Təşkilatının Təzminat Komissiyası altı tələb kateqoriyası üzrə təzminat ödənilməsini tənzimləyir.
O əlavə edib ki, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ali məhkəmə orqanı olaraq iş prinsipi geniş məhkəmə fəaliyyəti ilə xarakterizə olunur. Onun əsas vəzifələri dövlətlərə təqdim edilmiş hüquqi mübahisələrin həlli və lazımi qaydada səlahiyyətli beynəlxalq orqanlar və qurumlar tərəfindən ona təqdim edilmiş hüquqi məsələlər üzrə məsləhətçi rəy verməkdir.
Həmçinin, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi “İnsan hüquqları və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında” Konvensiya əsasında yaradılmış beynəlxalq məhkəməyə bu Konvensiyanı ratifikasiya etmiş dövlətlərin vətəndaşları müraciət edə bilər. Lakin, Konvensiya üzrə müdafiə yalnız fərdlə hakimiyyət arasında olan münasibətlərə tətbiq edilir. Yəni, zərər çəkmiş hər bir Azərbaycan vətəndaşı Ermənistan dövlətini bu şəkildə şikayət edərək məsuliyyətə cəlb edə bilər. Artıq bu istiqamətdə fəaliyyətlərə başlanılıb.
Mərkəzin icraçı direktoru Ermənistanın vurduğu ziyanın qiymətləndirilməsi sahəsində hansı işlərin görülə biləcəyindən danışarkən deyib ki, konfliktlərin vurduğu zərərlərin ölçülməsi istiqamətində iki üsuldan istifadə oluna bilər. Birincisi, birbaşa zərərlərin qiymətləndirilməsi, burada birbaşa olaraq dağıdılmış infrastruktura dəymiş zərərlərin real dəyəri ilə qiymətləndirilməsi aparılır. İkincisi, dolayı zərər, burada isə infrastrukturun məhvi nəticəsində itirilmiş imkanlar və əlavə faydaların qiymətləndirilməsi aparıla bilər.
O qeyd edib ki, 2020-ci il sentyabrın 27-dən başlayaraq Ermənistanın Azərbaycan ərazisində mülki əhaliyə, dövlət əmlakına, o cümlədən, infrastruktur obyektlərinə, habelə sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinə dəymiş ziyanın qiymətləndirilməsini və aradan qaldırılmasını təmin etmək məqsədilə Dövlət Komissiyası yaradılıb.
Kateqoriya: İqtisadiyyat | Baxışlar: 622
Nov 12, 2020 11:15 AM | Müəllif: NiNa.Az
, azerbaycan xeberleri, olkede ve dunyada bas veren en son xeberleri size catdirirq. Ana Xeber, Ana Xəbər, Aztv, Az Tv, Atv, A tv, Xezer Tv, Xezertv, Xezer Xeber, Xezer, ARB Tv, Arbtv, Lider, Lidertv, Lider tv, Spaces tv, Spacestv, Speyis tv, Speyistv, İdman Kanali, Kanal, Kanali, Kanalı, Idman Tv, Medeniyyet Tv, Medeniyyet, Mədəniyyət, Medeniyyettv azeri aze azerbaycanli azərbaycanlı azərbaycan azəri azərilərin azerilerin azerbaycanlilarin azərbaycanlıların azeride azəridə. Ermenistan toretdiyi texribatlara gore mesuliyyete nece celb olunacaq SERH Veten muharibesinin gedisinde Ermenistan beynelxalq huquq normalarini pozaraq Azerbaycan erazisinde doyus bolgesinden uzaqda dinc ehali ve mulki infrastruktura ziyan vurub Buna gore Ermenistan beynelxalq huquqi mesuliyyete celb olunacaq Bunu Iqtisadi Islahatlarin Tehlili ve Kommunikasiya Merkezinin IITKM icraci direktoru Vusal Qasimli deyib Onun sozlerine gore IITKM terefinden Ermenistanin Azerbaycana qarsi tecavuzu ve bu xususda onun beynelxalq huquqi mesuliyyeti sahesinde sistemli arasdirmalar heyata kecirilir Ermenistanin Azerbaycana qarsi tecavuzunu beynelxalq huquq prizmasindan deyerlendiren Vusal Qasimli bildirib ki humanitar huququn esasini 1949 cu ilde imzalanan Cenevre Konvensiyalarina dayanan Cenevre huququ Haaqa Konvensiyalarina dayanan Haaqa huququ ve BMT nin Bas Assambleyasinin bezi qetnameleri teskil edir Cenevre Konvensiyalarinda emel etmeye nezaret ise Beynelxalq Qirmizi Xac Komitesi terefinden aparilir Elece de 4 cu Cenevre Konvensiyasinin tenzimlediyi mulki sexslerin qorunmasi huquqi adet normalari her kese aid olan ve ya ekser dovletler terefinden huquqilesdirilen adetler olaraq BMT terefinden tesdiqlenib Hemcinin huquqi adet normalari muharibe zamani mulki sexslerin qorunmasi BMT nin Edalet Mehkemesinin Statusunu ratifikasiya etmeyen olkelere de samil olunur Bu baximdan Ermenistanin Azerbaycana qarsi toretdiyi cinayetlere gore mesuliyyete celb edilmesi mumkundur O elave edib ki bezi huquqi adet normalari daha onemli hesab olunaraq imperativ huquqi normalar olaraq qebul olunur ve mutleq sekilde her kese aid edilir Bu normalarla beynelxalq cinayet insanliga qarsi cinayet aqressiv siyaset isgalciliq ve aqressiv muharibe soyqirim quldarliq kimi meseleler tenzimlenir Azerbaycana qarsi mehz beynelxalq huquqda qeyri sertsiz kecerli olan imperativ huquqi normalarin pozulmasi faktlari bas verib Bele ki ilk basda ele ermenilerin Azerbaycanin 20 faiz torpaqlarini isgal etmesi beynelxalq huquqda aqressiv siyaset olaraq qiymetlendirilir ve bu prosesde kutlevi sekilde insanlarin olumune yol verilmesi aqressiv muharibe ve hetta diger imperativ norma ile tenzimlenen soyqirim faktlarini ortaya qoyur Aqressiv muharibe Haaqa Konvensiyalarinin pozulmasi anlamina gelir Bele ki bu Konvensiyalarda bogucu qazlar ve zererli maddeler ifraz eden eyni zamanda lazimsiz ezablara sebeb olan silah ve maddelerin istifadesine emlakin herbi ehtiyac olmadan mehv edilmesine qaret ve musadiresine qadagalar nezerde tutulur Bildiyiniz kimi bu qadagalarin butun punktlari uzre ermeniler Azerbaycana qarsi ciddi pozuntulara yol veribler Elece de qadagan olunmus silahlarin diger numunesi olan kasetli silahlardir ki bu silahlarin ehalinin six yasadigi erazilerde istifadesi Beynelxalq Kasetli silahlar uzre Konvensiya da qadagan edilib Bu silahlar da ermeniler terefinden Gence Berde ve diger yasayis menteqelerinde mulki ehaliye qarsi istifade edilerek kutlevi itkilere sebeb olub Merkezin icraci direktoru Azerbaycanin medeni tarixi ve dini abidelerine qarsi Ermenistanin vandal hereketlerindan danisarken deyib ki Haaqa huququna esasen medeniyyet abidelerini ve tibbi muessiseleri qorumaq ucun mumkun olan butun tedbirlerin gorulmesi teleb olunur Bu telebler diger beynelxalq huquqi sened olan Doyus emeliyyatlari zamani tarixi ve dini abidelerin qorunmasina dair Konvensiya da da eks olunub Bu istiqametde de ermenilerin ciddi pozuntulari xususile qeyd olunmalidir Vusal Qasimli qeyd edib ki beynelxalq huquqi mesuliyyet mutleq mesuliyyet hesab olunmaqla beynelxalq huquq subyektinin diger eyni dereceli subyekte qarsi beynelxalq huquq ohdeliyinin pozulmasi neticesinde vurdugu ziyani aradan qaldirmaq ve vurulmus ziyani odemek ohdeliyidir Ermenistanin Azerbaycana qarsi toretdiyi cinayetlere gore reparasiya restitusiya tezminat ve satisfaksiya mesuliyyeti yaranib Bu mesuliyyet hem maddi hem de qeyri maddi olmaqla muxtelif formalara malikdir Bele ki Ermenistanin beynelxalq huquqi mesuliyyeti qeyd olunan muvafiq formalarda heyata kecirile biler Ermenistanin Azerbaycana qarsi tezminat odenisinin teleb edilme formalarindan da danisan Vusal Qasimlinin sozlerine gore Beynelxalq Milletler Teskilatinin Tezminat Komissiyasi alti teleb kateqoriyasi uzre tezminat odenilmesini tenzimleyir O elave edib ki Beynelxalq Edalet Mehkemesi Birlesmis Milletler Teskilatinin ali mehkeme orqani olaraq is prinsipi genis mehkeme fealiyyeti ile xarakterize olunur Onun esas vezifeleri dovletlere teqdim edilmis huquqi mubahiselerin helli ve lazimi qaydada selahiyyetli beynelxalq orqanlar ve qurumlar terefinden ona teqdim edilmis huquqi meseleler uzre meslehetci rey vermekdir Hemcinin Avropa Insan Huquqlari Mehkemesi Insan huquqlari ve esas azadliqlarinin mudafiesi haqqinda Konvensiya esasinda yaradilmis beynelxalq mehkemeye bu Konvensiyani ratifikasiya etmis dovletlerin vetendaslari muraciet ede biler Lakin Konvensiya uzre mudafie yalniz ferdle hakimiyyet arasinda olan munasibetlere tetbiq edilir Yeni zerer cekmis her bir Azerbaycan vetendasi Ermenistan dovletini bu sekilde sikayet ederek mesuliyyete celb ede biler Artiq bu istiqametde fealiyyetlere baslanilib Merkezin icraci direktoru Ermenistanin vurdugu ziyanin qiymetlendirilmesi sahesinde hansi islerin gorule bileceyinden danisarken deyib ki konfliktlerin vurdugu zererlerin olculmesi istiqametinde iki usuldan istifade oluna biler Birincisi birbasa zererlerin qiymetlendirilmesi burada birbasa olaraq dagidilmis infrastruktura deymis zererlerin real deyeri ile qiymetlendirilmesi aparilir Ikincisi dolayi zerer burada ise infrastrukturun mehvi neticesinde itirilmis imkanlar ve elave faydalarin qiymetlendirilmesi aparila biler O qeyd edib ki 2020 ci il sentyabrin 27 den baslayaraq Ermenistanin Azerbaycan erazisinde mulki ehaliye dovlet emlakina o cumleden infrastruktur obyektlerine habele sahibkarliq fealiyyeti subyektlerine deymis ziyanin qiymetlendirilmesini ve aradan qaldirilmasini temin etmek meqsedile Dovlet Komissiyasi yaradilib