Virusun yoluxa bildiyi məsafə, əsas əlamətləri... Pulmonoloq COVİD-19-un fərqlərini AÇIQLAYIB
Başqa koronaviruslar kimi (eləcə də qripdə olduğu kimi) Covid-19 zamanı infeksiya əsasən respirator damcılar formasında 2 metr məsafəyə kimi yoluxa bilir.
Bunu Azərbaycan Tibb Universitetinin (ATU) Tədris Terapevtik Klinikasının Pulmonologiya şöbəsinin həkim-pulmonoloqu, professor Əlizamin Sadıqov yeni koronavirusla bağlı məqaləsində bildirib.
www.NiNa.Az e-tibb.az-a istinadən onun "COVID-19: Xəstəliyin simptomları, müalicə prinsipləri və tibb işçilərini bu ölümcül infeksiyadan necə qorumalı?!" məqaləsini təqdim edir:
COVID-19 infeksiyasına yoluxma ilk olaraq simptomatik COViD-19 xəstəsində baş verir, lakin infeksiyanın presimptomatik və ya asimptomatik şəxslərin dentransmissiyası istisna olunmur. Başqa koronaviruslar kimi (eləcə də qripdə olduğu kimi) infeksiya əsasən respirator damcılar formasında 2 metr məsafəyə kimi yoluxa bilir. İnfeksiyaya yoluxma ilə simptomların başlanması arasında tipik vaxt intervalı 5 və ya 6 gün olur, lakin bu vaxtın 12-dən 14-günə uzanması mümkündür.
COVID-19 əksər xəstələrdə kəskin febril hərarət (>38 C) və respirator simptomların üstünlüyü ilə klinik təzahür edir. Lakin digər sələflərindən fərqli olaraq (SARS və MERS) COVID-19 zamanı myalgiya (əzələ ağrıları) ön planda olan simptomlardan biri ola bilər və hətta tənginəfəslik kimi simptomdan daha aparıcı ola bilər.
Ahıl xəstələrdə (> 65 yaş) və tibbi komorbidləri olan pasientlərdə xəstəlik daha ağır formada nümayiş olunur. Bu populyasiyalar kəskin respirator distress sindrom (ARDS) və multi-organ yetməzliyinə görə daha potensial namizəddirlər. Onların daha çox təxirəsalınmaz qayğıya ehtiyacları vardır və bunlarla əlaqəli onlarda ölüm riski daha yüksəkdir. ARDS daxil olmaqla ağır xəstəlik adətən simptomların başlamasından 1 və ya 2 həftə sonra baş verir. Bunun əksinə olaraq cavan pasientlər xəstəliyi daha yüngül keçirirlər və əksər hallarda heç bir hospitalizasiya olmadan tam müalicə oluna bilirlər. Digər əksər viral pnevmoniyalarda olduğu kimi COVID-19 pasientlərin də müalicəsi dəstək xarakteri daşıyır. Xəstələrdə ya viral pnevmoniya ya da ikincili bakterial pnevmoniya səbəbindən ARDS inkişaf edə bilər. Bu halda spesifik mikrobiologiya mütləq nəzərə alınmalıdır (Coronavirus) və respirator dəstək yalnız invaziv mexanik ventilyasiyadan ibarət olmalıdır. Yalnız bundan sonra ARDS sübut bazalı rəhbərliyinə əsaslanaraq ventilyator dəstəyin rejimi təyin edilməlidir. Ağır, refraktor hallar zamanı bunlar aşağı tidal volume, pronpozisiyası və ya ekstrakorporal membran oksigenasiyası (EKMO) aid edilə bilər.
Antibakterial terapiyanın tətbiqi üçün kifayət qədər baza olmadığına görə onların seçiminə mümkün qədər az yer verilməlidir. Kortikosteroidlərin istifadəsindən alınan faydalar məlum deyildir. Uhanda çalışan həkim kolleqalar demək olar ki, əksər hallarda korikosteroidlər tətbiq etmişdirlər, lakin buna baxmayaraq ölüm göstəricisi 3% olmuşdur. Yalnız bir tədqiqat, hansı ki, case-by-case bazada aparılmışdır, göstərmişdir ki, sutka ərzində 80 mg iki dəfə olmaqla methylprednisolonenin tətbiqi ölüm riski azaltmaqda faydalı ola bilər.
Eyni sözləri Delagil və ya Plaquenil haqda da demək olar. Kritik ağır xəstələrdə bu preparatların tətbiqi anti-inflamator və immunomodulator pozisiyadan qiymətləndirilə bilər və faydalı ola bilər. Lakin bildiyiniz kimi, hazırda FDA COVID-19 infeksiyası zamanı heç bir dərman preparatının istifadəsinə dəstək verməmişdir.
Remsedivir, yəni RNA polymeraz inhibitor kimi koronaviruslara qarşı in vitro anti-viral aktivlik nümayiş etdirir və preparat ekstremal situasiya nəzərə alınaraq tətbiq olunarsa yalnız emergency investigational new drug (eIND) etibarnaməsi ilə mümkün ola bilər. ARDS infeksiyanın gecikmiş ağırlaşması olduğu üçün hipotezlərdən biri ondan ibarətdir ki, COVID-19 pasientlərdə anti-viral preparat xəstəliyin erkən mərhələsində tətbiq edilməlidir və bu effektiv ola bilərdi. Buna nümunə olaraq influenza (qrip) zamanı neyroaminidazainhibitorlarının xəstəliyin ilk 48 saat ərzində tətbiqindən alınan nəticələri göstərmək olardı. Lakin hazırda COVID-19 zamanı bunu təsdi edən məlumatlar yoxdur.
Tibb işçilərimizi bu ölümcül infeksiyadan nece qorumalı?
Qeyd etmək lazımdır ki, tibb işçiləri infeksiyaya nosocomial yolla yoluxmaya çox yüksək riskdədirlər. Bunu biz Çin, İtaliya, İspaniya və İran tibb işçilərinin infeksiyaya yoluxma hallarını nəzərə alaraq söyləyə bilərik. Ona görə də tibb işçilərinin bu infeksiyadan qorunması çox vacibdir və mühüm əks-epidemik tədbirlərin tətbiqini tələb edir.
Tibb işçilərinin bu infeksiyadan qorunmasını nəzərə alan vacib tədbirlərə nələr daxildir?
1) COVID-19 xəstə olan pasientin otağına daxil olan tibb işçilərinin sayı mümkün qədər minimallaşdırılmalıdır.
2) Xəstə ilə kontaktda olan və xəstə otağına daxil olma məcburiyyətində qalan tibb işçiləri yalnız PPE (personal protective equipment-facemask,cown,glowes,eyeglasses) təmin edildikdən sonra yerinə yetirilə bilər.
3) Konsultativ xidmətlər mümkün qədər telemedicine ilə təmin edilməlidirlər.
4) Endotracheal intubasiya, bronchoscopy və bəlğəmin induksiyası kimi aerosol generasiya riski yüksək olan procedurlar yalniz yüksək ixtisaslı mütəxəssislər və təkmilləşmiş tibb personalları tərəfindən yerinə yetirilə bilər.
5) Qeyri-invaziv ventilyasiya (NIV) və nebulayzerlərin tətbiqi kimi aerosol generasiya edən procedurlar kənarlaşdırılmalıdırlar. Qeyri-invaziv ventilyasiyaya ehtiyacı olan pasientlər bu prosedurun əvəzinə erkən intubasiya yerinə yetirilməlidir. Nebulayzer terapiyanın əvəzinə dozalandırılmış inhalyatorlardan
istifadə olunmalıdır. Yüksək tezlikli nazal oksigen terapiyanın (HFNO) rolu inkar edicidir, lakin əgər tətbiq edilərsə yalnız hava-damcı infeksiyasından izolyasiya olunmuş otaqda tətbiq oluna bilər.
6) Diaqnostik testlərin tətbiqi maksimal olaraq azladılmalıdır və laboratoriyaya göndərilən materialların COVID-19 xəstəsinə aid olması haqda öncədən məlumat verilməlidir.
7) Image öyrənmələr minimallaşdırılmalıdır. Radioqrafların əldə olunması və qeyd edilməsi yüksək ixtisaslı rentgen texnik tərəfindən yerinə yetirilməlidir. (Yalnız PPE ilə təmin edildikdən sonra) Praktik olaraq, döş qəfəsi radioqraflar ilə müqayisədə pasientin yerləşdiyi məkanda (point-of care ultrasonography) ultrasəs müayinəsi kimi görüntülər üçün nelamodula və komperativ həssaslığa malikdir.
Kateqoriya: Sağlamlıq | Baxışlar: 1184
Apr 4, 2020 7:48 PM | Müəllif: NiNa.Az
, azerbaycan xeberleri, olkede ve dunyada bas veren en son xeberleri size catdirirq. Ana Xeber, Ana Xəbər, Aztv, Az Tv, Atv, A tv, Xezer Tv, Xezertv, Xezer Xeber, Xezer, ARB Tv, Arbtv, Lider, Lidertv, Lider tv, Spaces tv, Spacestv, Speyis tv, Speyistv, İdman Kanali, Kanal, Kanali, Kanalı, Idman Tv, Medeniyyet Tv, Medeniyyet, Mədəniyyət, Medeniyyettv . Virusun yoluxa bildiyi mesafe esas elametleri Pulmonoloq COVID 19 un ferqlerini ACIQLAYIB Basqa koronaviruslar kimi elece de qripde oldugu kimi Covid 19 zamani infeksiya esasen respirator damcilar formasinda 2 metr mesafeye kimi yoluxa bilir Bunu Azerbaycan Tibb Universitetinin ATU Tedris Terapevtik Klinikasinin Pulmonologiya sobesinin hekim pulmonoloqu professor Elizamin Sadiqov yeni koronavirusla bagli meqalesinde bildirib b s b e tibb az a istinaden onun COVID 19 Xesteliyin simptomlari mualice prinsipleri ve tibb iscilerini bu olumcul infeksiyadan nece qorumali meqalesini teqdim edir COVID 19 infeksiyasina yoluxma ilk olaraq simptomatik COViD 19 xestesinde bas verir lakin infeksiyanin presimptomatik ve ya asimptomatik sexslerin dentransmissiyasi istisna olunmur Basqa koronaviruslar kimi elece de qripde oldugu kimi infeksiya esasen respirator damcilar formasinda 2 metr mesafeye kimi yoluxa bilir Infeksiyaya yoluxma ile simptomlarin baslanmasi arasinda tipik vaxt intervali 5 ve ya 6 gun olur lakin bu vaxtin 12 den 14 gune uzanmasi mumkundur b COVID 19 ekser xestelerde b keskin febril heraret 38 C ve respirator simptomlarin ustunluyu ile klinik tezahur edir Lakin diger seleflerinden ferqli olaraq SARS ve MERS COVID 19 zamani myalgiya ezele agrilari on planda olan simptomlardan biri ola biler ve hetta tenginefeslik kimi simptomdan daha aparici ola biler b Ahil xestelerde b 65 yas ve tibbi komorbidleri olan pasientlerde xestelik daha agir formada numayis olunur Bu populyasiyalar keskin respirator distress sindrom ARDS ve multi organ yetmezliyine gore daha potensial namizeddirler Onlarin daha cox texiresalinmaz qaygiya ehtiyaclari vardir ve bunlarla elaqeli onlarda olum riski daha yuksekdir ARDS daxil olmaqla b agir xestelik adeten simptomlarin baslamasindan 1 ve ya 2 hefte sonra b bas verir Bunun eksine olaraq cavan pasientler xesteliyi daha yungul kecirirler ve ekser hallarda hec bir hospitalizasiya olmadan tam mualice oluna bilirler Diger ekser viral pnevmoniyalarda oldugu kimi COVID 19 pasientlerin de mualicesi destek xarakteri dasiyir Xestelerde ya viral pnevmoniya ya da ikincili bakterial pnevmoniya sebebinden ARDS inkisaf ede biler b Bu halda spesifik mikrobiologiya b mutleq nezere alinmalidir Coronavirus ve respirator destek yalniz invaziv mexanik ventilyasiyadan ibaret olmalidir Yalniz bundan sonra ARDS subut bazali rehberliyine esaslanaraq ventilyator desteyin rejimi teyin edilmelidir Agir refraktor hallar zamani bunlar asagi tidal volume pronpozisiyasi ve ya ekstrakorporal membran oksigenasiyasi EKMO aid edile biler b Antibakterial terapiyanin tetbiqi b ucun kifayet qeder baza olmadigina gore onlarin secimine mumkun qeder az yer verilmelidir Kortikosteroidlerin istifadesinden alinan faydalar melum deyildir Uhanda calisan hekim kolleqalar demek olar ki ekser hallarda korikosteroidler tetbiq etmisdirler lakin buna baxmayaraq olum gostericisi 3 olmusdur Yalniz bir tedqiqat hansi ki case by case bazada aparilmisdir gostermisdir ki sutka erzinde 80 mg iki defe olmaqla methylprednisolonenin tetbiqi olum riski azaltmaqda faydali ola biler Eyni sozleri Delagil ve ya Plaquenil haqda da demek olar Kritik agir xestelerde bu preparatlarin tetbiqi anti inflamator ve immunomodulator pozisiyadan qiymetlendirile biler ve faydali ola biler Lakin bildiyiniz kimi hazirda FDA COVID 19 infeksiyasi zamani hec bir derman preparatinin istifadesine destek vermemisdir Remsedivir yeni RNA polymeraz inhibitor kimi koronaviruslara qarsi in vitro anti viral aktivlik numayis etdirir ve preparat ekstremal situasiya nezere alinaraq tetbiq olunarsa yalniz emergency investigational new drug eIND etibarnamesi ile mumkun ola biler ARDS infeksiyanin gecikmis agirlasmasi oldugu ucun hipotezlerden biri ondan ibaretdir ki COVID 19 pasientlerde anti viral preparat xesteliyin erken merhelesinde tetbiq edilmelidir ve bu effektiv ola bilerdi Buna numune olaraq influenza qrip zamani neyroaminidazainhibitorlarinin xesteliyin ilk 48 saat erzinde tetbiqinden alinan neticeleri gostermek olardi Lakin hazirda COVID 19 zamani bunu tesdi eden melumatlar yoxdur b Tibb iscilerimizi bu olumcul infeksiyadan nece qorumali b Qeyd etmek lazimdir ki tibb iscileri infeksiyaya b nosocomial yolla b yoluxmaya cox yuksek riskdedirler Bunu biz Cin Italiya Ispaniya ve Iran tibb iscilerinin infeksiyaya yoluxma hallarini nezere alaraq soyleye bilerik Ona gore de tibb iscilerinin bu infeksiyadan qorunmasi cox vacibdir ve muhum eks epidemik tedbirlerin tetbiqini teleb edir b Tibb iscilerinin bu infeksiyadan qorunmasini nezere alan vacib tedbirlere neler daxildir b b 1 b COVID 19 xeste olan pasientin otagina daxil olan tibb iscilerinin sayi mumkun qeder minimallasdirilmalidir b 2 b Xeste ile kontaktda olan ve xeste otagina daxil olma mecburiyyetinde qalan tibb iscileri yalniz PPE personal protective equipment facemask cown glowes eyeglasses temin edildikden sonra yerine yetirile biler b 3 b Konsultativ xidmetler mumkun qeder telemedicine ile temin edilmelidirler b 4 b Endotracheal intubasiya bronchoscopy ve belgemin induksiyasi kimi aerosol generasiya riski yuksek olan procedurlar yalniz yuksek ixtisasli mutexessisler ve tekmillesmis tibb personallari terefinden yerine yetirile biler b 5 b Qeyri invaziv ventilyasiya NIV ve nebulayzerlerin tetbiqi kimi aerosol generasiya eden procedurlar kenarlasdirilmalidirlar Qeyri invaziv ventilyasiyaya ehtiyaci olan pasientler bu prosedurun evezine erken intubasiya yerine yetirilmelidir Nebulayzer terapiyanin evezine dozalandirilmis inhalyatorlardan istifade olunmalidir Yuksek tezlikli nazal oksigen terapiyanin HFNO rolu inkar edicidir lakin eger tetbiq edilerse yalniz hava damci infeksiyasindan izolyasiya olunmus otaqda tetbiq oluna biler b 6 b Diaqnostik testlerin tetbiqi maksimal olaraq azladilmalidir ve laboratoriyaya gonderilen materiallarin COVID 19 xestesine aid olmasi haqda onceden melumat verilmelidir b 7 b Image oyrenmeler minimallasdirilmalidir Radioqraflarin elde olunmasi ve qeyd edilmesi yuksek ixtisasli rentgen texnik terefinden yerine yetirilmelidir Yalniz PPE ile temin edildikden sonra Praktik olaraq dos qefesi radioqraflar ile muqayisede pasientin yerlesdiyi mekanda point of care ultrasonography ultrases muayinesi kimi goruntuler ucun nelamodula ve komperativ hessasliga malikdir